Senin, 28 September 2015

sagata

     Pantun merupakan salah satu puisi lama yang berkembang pada kebudayaan melayu. Etnis lampung sebagian menyebutkan pantun adalah sagata. Pantun dengan sagata pada dasarnya sama yakni;
~ Tiap bait terdiri atas 4 baris
~ Bersajak a- b- a- b
~ Dua baris awal sebagai sampiran
~ Dua baris akhir sebagai isi

       Untuk sampiran terkadang sagata tidak memilikinya. Kesemua baris adalah isi.sagata memiliki beberapa fungsi diantaranya adalah mengungkapkan rasa ketertarikan kepada lawan jenis. Penyampaian sagata biasanya secara bersahutan antara bujang ( meghanai ) dengan gadis ( muli ) pada saat acara adat yang disebut begawi.

Macam-macam sagata
· Sagata buhaga.
       Yaitu berisi ungkapan rasa ketertarikan dan cinta antara muli menghanai ( bujang gadis )

+ meghanai
Kayeu pesegi waleu
bakalan ghei nuwo
Wat niatku dinikeu
Guwai gattungan nyawo

-muli
Meghanai agou muli
Sangun wawai bahasa
Cawa mak dilem atei
Niku pilihan atei

+meghanai
Payeu dik kuteghino
Kusighahken di atei
Nyak temen- temen ago
Nikeu pilihan atei

-muli
Dang pai bangik cawo
Kitteu mak di lem atei
Tilik tandai pai jugo
Naen nyesel dimughi

+meghanai
Bittang pak bittang lemo
Wat munih bittang malih
Najin pak najin limo
Nikeu sai dilem pilih

-muli
Ki sino cawa metei
Payu nyak nutuk jugo
Nyo ayah jamo umei
Kateu tiyan mak suko

+meghanai
Nikeu dang ghageu lagei
Ayah umei kak setujeu
Pilihan anak menantu

· Sagata sanak ngababang
      Sagata mengasuh adik bertujuan menghibur diri agar tidak terasa kepenatan dan kebosanan. Isinya adalah hal-hal yang menghibur.

Api sai nguwik-nguwik
Kibau dilem jelatong
Bukak pai ghangok nenek
Anjo umpumu ghatong

Api sai handak-handak
Handakni kumbang kupi
Mulani makai kawai caghik
Sai helau mak kebeli

Yu kidang kitik lunik
Begundai-gundai di way
Dang ngakuk maju lunik
Kantu miyoh di amapai

· Sagata nyendegh
       Adalah pantun yang berisikan sindiran tentang hal yang kurang berkenan atau kurang menyenangkan.

Tembakeu buang ughat
Udutan tuan ajei
Dunio kak agou kiamat
Nanyah bebai wayah mulei

   Artinya
Tembakau di buang uratnya
Rokoknya tuan pejabat
Dunia sudah mau kiamat
Banyak ibu-ibu berdandan gadis.

· Sagata lalagaan
      Adalah pantun jenaka yang berisikan hal-hal yang lucu, tujuannya menhibur teman ngobrol.

Kikim disanik tapai
Krmunian ghasani pahik
Niku meghanai wawai
Kidang saying mak buduit

    Artinya
Singkong di buat tapai
Kelamaan rasanya pahit
Kamu bujang ganteng
Tapi sayang tidak berduit

     Pada masyarakat lampung pubian sagata atau pantun tidak lagi memenuhi ciri-ciri pantun. Berikut contoh sagata /pantun dalam buku " sastra lisan pubian"

Pantun canggot ( Tahir Raja Alam )

+ meghanai
Siji usulan ngadopi disan
Tapi sijam napik ngalimpugha
Ngughuk lamaghan kigha mak sungkan
Api pai kigha teduh gham diya

- muli
Sina usulan atau lamaghan
Bagi gham dija tetap neghima
Asal pikeran mak ngighi nganan
Sikap ikam na sangun teghbuka

+ meghanai
Lamon pikeghan sikam cumbuan
Bagiu ganta dang siya- siya
Lom angan-angan kak pigha bulan
Sukur gham ganta buhadap muka

- muli
Nengis umungan bagi gham disan
Ngelema-lema manis juk gula
Sa ngejuk saran guwai pikeghan
Bagi si tuha haghus ditanya

+ meghanai
Lamon situha dakkon ditanya
Unyin kak ghadu bela
Kak tinggal nunggu kapanni masa
Kantu hatimu lagi sepaghu

- muli
Lamon bagiku mak lagi ghadu
Kimbang bulat sai dilom niat
Kelama lebu ulahmu
Acak ya pegat makkung sepakat

+ meghanai
Lebu kelama unyin kak suka
Setuju yakin keghek dan batin
Bimbingko juga kigha wat haga
Tiyan sai mimpin turuk ngajamin

- muli
Sual sai mimpin jama ngajamin
Sina alun pai bicagha tunai
Sebab wat angin sekimbang yakin
Kabaghni kiyai kak ngemik bebai

+ maghanai
Masalah kiyai kak ngemik bebai
Sina bagimu dang ghagu-ghagu
Ngunbanko tunai kak jemoh sawai
Asal kak tantu gham na pujudu

- muli
Sual pujudu sina mak tentu
Sina ulun pai bicagha tunai
Lamon maksud mak diilukkonmu
Mungkin kak nuli ghasan mak jadi

+ meghanai
Maksud harimu ghenaman cumbu
Bimbingkon juga disiji masa
Kelama lebu ghadu butunggu
Sual bulanja siap sediya

- muli
Lamon bulanja temon sediya
Siji kenilu pudamu umpu
Duwit 60 juta sapini ghuwa
Kapan ya mampu sikam kak ngiyu

+ meghanai
Pasalni belanja duit 60 juta
Niku dang semang ghik kughang
Siji teghimamu juga ganta
Sual binatang kak dibelakang

- muli 
Duwit 60 juta kak kuteghima
Tapi sinji saghan jak nyayik
Acak nepasa cakak situha
Maghi payuni sikam kak ngiyu

+ meghanai
Sual payuni jak pancah aji
Apak kemaman setuju nihan
Langsung bugawi gham dija dudi
Neghak ghasan sai penghabisan

-muli
Sina ghancangan kak tigoh disan
Layin pik nawai cuma ngabagi
Cuba hubungan pai kighi kanan
Antagha sabai ngadipi sabai

+ meghanai
Sual sabai ngadopi sabai
Sangun kak ghadu tiyan bupadu
Tinggal nilai ghani sai wawai
Masalah waktu kak jemu

- muli
Kilamon waktu kak ghadu jemu
sina umungan kak helau nihan
Saghan jak atu tiyengko paimu
Haghini kapan ngantakko pesolan

+ meghanai
Kibau pesolan diantakko disan
Nughut ghencana ghani selasa
Gham kighi kanan di kemis depan
Dunggak diliba ngulom meghga

-muli
Sina kak nyata waktu mit dija
Supa bagimu dang pai kelighu
Ngusung jempana jama meghga
Langsung payu dighani sabtu

+ meghanai
Ganta gham payu dighani sabtu
Sina helauni dang ghubah lagi
Sikam butunggu ghik bidang suku
Maghi lapahni jak paccah aji

- muli
Waktu siji tigoh waktuni
Sebab meghga kak hadegh dija
Seghana gawi kak dija siji
Bughung garuda ghata jempana

              ..........................

4 komentar:

  1. Kk arti nya meghanai
    Kayeu pesegi waleu
    bakalan ghei nuwo
    Wat niatku dinikeu
    Guwai gattungan nyawo

    -muli
    Meghanai agou muli
    Sangun wawai bahasa
    Cawa mak dilem atei
    Niku pilihan atei.


    Yu kidang kitik lunik
    Begundai-gundai di way
    Dang ngakuk maju lunik
    Kantu miyoh di amapai

    Arti nya apa kk tolong di bantu

    BalasHapus
  2. K artinya dang miwang niku adik
    Mak lagi mit kupi
    Ulah nyak makai kawai canghik
    Sai helau mak kebeli

    BalasHapus
  3. Api sai nguwik nguwik artibya apa kak

    BalasHapus